Lác mắt, hay còn gọi là lé mắt, là một tình trạng phổ biến ở trẻ em, xảy ra khi hai mắt không thẳng hàng và không nhìn vào cùng một hướng. Điều này có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng về thị lực nếu không được phát hiện và can thiệp sớm. Vậy tại sao lác mắt thường xảy ra ở trẻ nhỏ và làm thế nào để ngăn ngừa tình trạng này một cách hiệu quả? Bệnh viện Quốc tế VinEyes sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên nhân và các biện pháp phòng ngừa lác mắt ở trẻ nhỏ.

1. Tại sao lác mắt thường xảy ra ở trẻ nhỏ?

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến lác mắt ở trẻ nhỏ, từ yếu tố di truyền cho đến các yếu tố bên ngoài như thói quen sinh hoạt hay bệnh lý. Cụ thể, các nguyên nhân phổ biến bao gồm:

1.1. Yếu tố di truyền và gia đình

Yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành lác mắt ở trẻ em. Nếu trong gia đình có cha mẹ, anh chị em hoặc người thân bị lác mắt, trẻ có nguy cơ cao bị lác. Di truyền không chỉ ảnh hưởng đến cấu trúc cơ mắt mà còn ảnh hưởng đến khả năng phối hợp giữa hai mắt. Điều này có thể là nguyên nhân khiến mắt không di chuyển cùng lúc, dẫn đến hiện tượng lác.

• Di truyền từ cha mẹ: Một số nghiên cứu chỉ ra rằng nếu một trong hai bố hoặc mẹ bị lác, con cái có nguy cơ bị lác mắt cao gấp 3 đến 5 lần so với những đứa trẻ khác.

1.2. Sự phát triển không đồng đều của hệ thần kinh thị giác

Trong những năm đầu đời, hệ thần kinh thị giác của trẻ em chưa hoàn thiện và vẫn đang trong quá trình phát triển. Điều này khiến cho khả năng phối hợp giữa hai mắt của trẻ chưa được đồng bộ. Trẻ em thường gặp khó khăn trong việc điều chỉnh hai mắt nhìn về cùng một điểm, đặc biệt là trong những giai đoạn mắt đang phát triển nhanh chóng.

• Phát triển hệ thần kinh chưa hoàn chỉnh: Trẻ sơ sinh có thể bị lác mắt nhẹ do hệ thống cơ và thần kinh thị giác chưa đủ mạnh để điều khiển mắt di chuyển cùng lúc. Điều này thường tự cải thiện khi trẻ lớn lên, nhưng nếu kéo dài, nó có thể trở thành vấn đề mãn tính.

1.3. Tật khúc xạ không được điều chỉnh sớm

Một nguyên nhân phổ biến khác dẫn đến lác mắt ở trẻ em là do tật khúc xạ như cận thị, viễn thị, hoặc loạn thị không được điều chỉnh kịp thời. Khi một mắt của trẻ có tật khúc xạ nặng hơn mắt kia, não sẽ ưu tiên sử dụng mắt có thị lực tốt hơn, trong khi mắt còn lại sẽ dần bị lờ đi và lệch khỏi hướng nhìn chính.

• Lác mắt do tật khúc xạ: Đây là loại lác phổ biến ở trẻ em, đặc biệt là lác do viễn thị. Khi một mắt của trẻ có viễn thị cao, não sẽ điều chỉnh mắt để tập trung nhìn gần, khiến mắt kia có xu hướng bị lệch, tạo ra hiện tượng lác.

1.4. Các bệnh lý bẩm sinh hoặc biến chứng về sức khỏe

Một số trẻ em sinh ra đã mắc các bệnh lý bẩm sinh hoặc có vấn đề về sức khỏe ảnh hưởng đến sự phát triển thị lực. Ví dụ, đục thủy tinh thể bẩm sinh, bệnh lý thần kinh, hoặc u não có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng điều khiển mắt của trẻ.

• Đục thủy tinh thể bẩm sinh: Khi trẻ sinh ra với thủy tinh thể bị mờ, ánh sáng không thể đi qua để chiếu vào võng mạc, gây cản trở thị lực và dẫn đến lác.
• Bệnh lý thần kinh: Một số vấn đề về hệ thần kinh có thể ảnh hưởng đến việc điều khiển các cơ vận động mắt, làm cho một hoặc cả hai mắt lệch khỏi trục nhìn bình thường.

1.5. Tác động từ thói quen sinh hoạt và môi trường

Môi trường và thói quen sinh hoạt hàng ngày cũng có thể tác động đến nguy cơ mắc lác mắt ở trẻ. Trẻ em ngày nay thường tiếp xúc với các thiết bị điện tử như điện thoại, máy tính bảng trong thời gian dài, gây áp lực lên mắt và làm tăng nguy cơ lác mắt.

• Thói quen sử dụng thiết bị điện tử: Trẻ nhỏ tiếp xúc với màn hình điện thoại, máy tính bảng quá nhiều ở khoảng cách gần có thể gây ra tình trạng căng thẳng thị giác, khiến mắt dễ bị lác.
• Tư thế ngồi học không đúng: Nếu trẻ thường xuyên ngồi sai tư thế, đặc biệt khi học bài hoặc đọc sách, mắt sẽ phải điều tiết nhiều hơn và dẫn đến mất cân bằng trong sự phối hợp giữa hai mắt.

2. Làm thế nào để ngăn ngừa lác mắt ở trẻ nhỏ?

Ngăn ngừa lác mắt từ sớm là cách hiệu quả nhất để bảo vệ thị lực của trẻ và tránh những biến chứng nghiêm trọng sau này. Dưới đây là các biện pháp phòng ngừa quan trọng:

2.1. Kiểm tra thị lực định kỳ

Một trong những cách tốt nhất để ngăn ngừa lác mắt là đưa trẻ đi kiểm tra mắt định kỳ, ngay từ khi còn nhỏ. Các bác sĩ chuyên khoa mắt có thể phát hiện sớm các vấn đề tiềm ẩn về thị lực và can thiệp kịp thời để ngăn ngừa tình trạng lác mắt.

• Lịch kiểm tra mắt cho trẻ: Trẻ nên được kiểm tra mắt lần đầu tiên khi 6 tháng tuổi, sau đó là lúc 3 tuổi và tiếp tục kiểm tra định kỳ 1 lần mỗi năm.

2.2. Chăm sóc thị lực từ sớm

Chăm sóc mắt cho trẻ từ nhỏ là biện pháp phòng ngừa quan trọng. Đảm bảo rằng trẻ có đủ ánh sáng khi học tập, tránh đọc sách hoặc xem thiết bị điện tử trong điều kiện ánh sáng yếu để bảo vệ mắt khỏi bị căng thẳng quá mức.

• Giới hạn thời gian sử dụng màn hình: Chỉ nên cho trẻ sử dụng các thiết bị điện tử trong khoảng thời gian ngắn (20-30 phút/lần) và khuyến khích trẻ nghỉ ngơi, nhìn ra xa sau mỗi phiên sử dụng.
• Cung cấp chế độ dinh dưỡng tốt cho mắt: Bổ sung các thực phẩm giàu vitamin A, C, và E cùng với các khoáng chất như kẽm và omega-3 có lợi cho sự phát triển của thị lực trẻ.

2.3. Điều chỉnh tật khúc xạ kịp thời

Nếu trẻ có dấu hiệu mắc các tật khúc xạ như cận thị, viễn thị, hoặc loạn thị, cần đeo kính điều chỉnh sớm để cân bằng thị lực giữa hai mắt. Điều này giúp mắt không phải điều tiết quá nhiều, giảm nguy cơ lác mắt do tật khúc xạ.

• Kính điều chỉnh: Đeo kính đúng độ sẽ giúp mắt hoạt động cân bằng, giảm nguy cơ một mắt lệch khỏi trục nhìn do tật khúc xạ.

2.4. Thực hiện các bài tập thị giác cho trẻ

Các bài tập mắt có thể giúp cải thiện khả năng phối hợp của cơ mắt, đặc biệt là đối với trẻ có nguy cơ cao mắc lác mắt. Bố mẹ có thể thực hiện các bài tập này tại nhà hoặc tham khảo bác sĩ để có bài tập chuyên biệt cho trẻ.

• Bài tập di chuyển theo vật: Sử dụng một đồ vật di chuyển trước mắt trẻ, khuyến khích trẻ theo dõi bằng cả hai mắt để giúp mắt phát triển khả năng điều chỉnh.
• Nhìn gần – nhìn xa: Khuyến khích trẻ thực hiện bài tập thay đổi giữa việc nhìn gần và nhìn xa liên tục để tăng cường khả năng điều tiết và giảm căng thẳng cho mắt.

2.5. Theo dõi và điều trị các bệnh lý liên quan

Đối với những trẻ có các bệnh lý bẩm sinh như đục thủy tinh thể, tăng nhãn áp, hoặc các vấn đề về thần kinh, việc điều trị sớm và theo dõi thường xuyên sẽ giúp ngăn ngừa các biến chứng lác mắt.

• Phẫu thuật nếu cần thiết: Trong một số trường hợp, nếu các bệnh lý về mắt gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị lực, việc can thiệp bằng phẫu thuật sớm có thể giúp tránh lác mắt và bảo vệ thị lực của trẻ.

Kết luận

Lác mắt là tình trạng phổ biến ở trẻ em, nhưng nếu được phát hiện và điều trị sớm, có thể ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm về sau. Việc kiểm tra mắt định kỳ, chăm sóc thị lực từ sớm, và thực hiện các biện pháp bảo vệ mắt đúng cách là chìa khóa để ngăn ngừa lác mắt ở trẻ nhỏ. Bằng cách hiểu rõ các nguyên nhân và biện pháp phòng ngừa, bố mẹ có thể giúp con trẻ phát triển thị lực một cách khỏe mạnh và tự tin hơn trong cuộc sống.