Lác mắt (hay strabismus) là tình trạng mà hai mắt không hướng về cùng một điểm trong không gian, gây ra sự mất cân đối trong thị lực. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ mà còn có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng về thị giác nếu không được can thiệp sớm. Việc nhận diện và hiểu rõ các dấu hiệu của lác mắt ở trẻ là rất quan trọng, giúp cha mẹ hành động kịp thời để bảo vệ sức khỏe thị lực của trẻ.

1. Những dạng lác mắt phổ biến

• Lác trong (esotropia): Khi một hoặc cả hai mắt hướng vào trong, thường gặp ở trẻ nhỏ.
• Lác ngoài (exotropia): Khi một hoặc cả hai mắt hướng ra ngoài, có thể xuất hiện khi trẻ nhìn xa.
• Lác đứng: Khi một mắt hướng lên hoặc xuống so với mắt còn lại.
• Lác tạm thời: Thường xảy ra khi trẻ mệt mỏi hoặc gặp stress, có thể tự mất đi nhưng tốt nhất nên được kiểm tra.

2. Dấu hiệu nhận biết lác mắt ở trẻ

2.1. Mắt không song song:

• Miêu tả: Trong khi nhìn vào một đối tượng, một mắt có thể nhìn trực diện trong khi mắt kia có thể nhìn lệch đi một cách rõ ràng. Dấu hiệu này có thể không luôn hiện diện, mà chỉ xảy ra trong những thời điểm nhất định như khi trẻ mệt hoặc có sự chú tâm cao độ.
• Lời khuyên: Cha mẹ nên quan sát khi trẻ nhìn gần (như khi xem ti vi hay đọc sách) và xa để phát hiện sự lệch lạc.

2.2. Khó khăn trong việc nhìn gần và xa:

• Miêu tả: Trẻ có thể cận thị hoặc viễn thị, dẫn đến việc nheo mắt hoặc nhướng mày khi cố gắng nhìn một vật thể. Nếu trẻ thường xuyên kêu đau mắt hoặc mệt mỏi khi làm bài tập nhìn gần, đây là dấu hiệu đáng lưu ý.
• Lời khuyên: Để ý xem trẻ có vẻ như đang gặp khó khăn trong các hoạt động hàng ngày như vẽ tranh, chơi trò chơi hoặc đi học không.

2.3. Trẻ thường xuyên than phiền về thị giác:

• Miêu tả: Một số trẻ có thể không diễn đạt rõ ràng cảm giác của mình nhưng có thể thể hiện qua hành vi như không thích xem ti vi, không muốn đọc sách hoặc tham gia vào các hoạt động requiring nhìn.
• Lời khuyên: Cha mẹ nên khuyến khích trẻ chia sẻ cảm nhận của mình về thị giác và theo dõi các phản ứng của trẻ đối với ánh sáng và hình ảnh.

2.4. Không nhận diện được đối tượng:

• Miêu tả: Trẻ có thể gặp khó khăn trong việc nhận ra người quen, đặc biệt khi mắt bị lác; tốc độ phản ứng chậm với các vật thể di chuyển có thể là dấu hiệu lác mắt.
• Lời khuyên: Khi trẻ bắt đầu học nhận diện màu sắc và hình dáng, cha mẹ nên chú ý đến khả năng nhận biết hình ảnh của trẻ.

2.5. Tư thế đầu bất thường:

• Miêu tả: Đôi khi, trẻ sẽ nghiêng đầu hoặc giữ đầu ở một góc nhất định để cố gắng nhìn rõ hơn, thay vì nhìn thẳng. Điều này có thể khiến cha mẹ cảm thấy lo lắng về sự vận động của trẻ.
• Lời khuyên: Cha mẹ nên chụp hình hoặc ghi lại các tư thế này để có thể trình bày với bác sĩ khi đưa trẻ đi khám.

3. Khi nào nên đưa trẻ đi khám lác mắt?

3.1. Ngay khi phát hiện dấu hiệu:

Nếu cha mẹ nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào trong số trên, nên nhanh chóng đưa trẻ đến bác sĩ chuyên khoa mắt. Việc phát hiện sớm sẽ giúp việc điều trị dễ dàng và hiệu quả hơn.

3.2. Định kỳ kiểm tra mắt:

Thậm chí khi không có dấu hiệu rõ rệt, việc kiểm tra mắt định kỳ cho trẻ (khoảng 6 tháng đến 1 năm một lần) là rất quan trọng. Điều này giúp sớm phát hiện bất thường trong phát triển của thị lực.

3.3. Theo dõi sự phát triển của trẻ:

Trong những năm đầu đời của trẻ, sự phát triển của thị lực rất quan trọng. Nếu trẻ có các vấn đề khác như chậm nói, không tương tác xã hội hoặc có vấn đề về vận động, cần xem xét đưa trẻ đi khám mắt.

4. Thời điểm nên đưa trẻ đến khám

Cha mẹ nên chủ động đưa trẻ đi khám mắt trong các tình huống sau:

• Dấu hiệu phát hiện sớm: Nếu trẻ dưới 1 tuổi và có dấu hiệu lác mắt như mô tả ở trên, việc đưa trẻ đi khám là rất cần thiết. Kỹ năng thị giác của trẻ em phát triển nhanh chóng trong độ tuổi này, do đó phát hiện sớm sẽ mang lại lợi ích rất lớn.
• Xuất hiện lác mắt đột ngột: Nếu trẻ đột nhiên có dấu hiệu lác mắt trong một khoảng thời gian ngắn, cha mẹ nên đi khám ngay lập tức để xác định nguyên nhân và điều trị kịp thời.
• Khi có tiền sử gia đình: Nếu trong gia đình có người từng mắc các vấn đề về mắt như lác mắt, cận thị, viễn thị, cha mẹ nên đưa trẻ đi khám định kỳ để phát hiện sớm.
• Khó khăn trong quá trình học tập: Nếu trẻ có biểu hiện thất bại trong học tập hoặc gặp khó khăn trong việc đọc, viết, hoặc nhận thức – những dấu hiệu này có thể là do vấn đề thị lực.
• Sau 3 tuổi mà vẫn chưa nhìn thẳng: Trẻ thường bắt đầu phát triển khả năng nhìn thẳng vào khoảng 2-3 tuổi. Nếu sau độ tuổi này mà mắt vẫn có dấu hiệu bất thường, nên đi khám ngay.

5. Lợi ích của việc khám và điều trị sớm

Việc đưa trẻ đi khám và điều trị lác mắt sớm có nhiều lợi ích:

• Cải thiện thị lực: Việc phát hiện sớm có thể giúp điều trị kịp thời, cải thiện nghị lực thị giác của trẻ.
• Ngăn ngừa các vấn đề tâm lý: Trẻ em có thể cảm thấy tự ti hoặc bị phân biệt đối xử nếu có vấn đề về mắt. Điều trị sớm có thể giúp trẻ tự tin hơn.
• Giảm nguy cơ phát triển các tình trạng khác: Lác mắt không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng hơn như bỏ qua một mắt (amblyopia).

Kết luận: 

Lác mắt có thể gây ra nhiều vấn đề nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Những dấu hiệu lác mắt ở trẻ mà cha mẹ cần lưu ý bao gồm mắt không song song, khó khăn trong việc nhìn gần hoặc xa, thường xuyên than phiền về thị giác, không nhận diện được vật thể và tư thế đầu bất thường. Nếu phát hiện bất kỳ dấu hiệu nào, hãy đưa trẻ đến bác sĩ chuyên khoa mắt ngay để được tư vấn và điều trị phù hợp. Sự chăm sóc và can thiệp sớm sẽ giúp trẻ phát triển tốt hơn và có một đôi mắt khỏe mạnh trong tương lai.