Lác mắt, còn gọi là lé mắt hay strabismus, là một tình trạng phổ biến ở trẻ em và đôi khi gặp ở người lớn, khiến hai mắt không thể đồng thời tập trung vào một điểm. Điều này không chỉ ảnh hưởng về mặt thẩm mỹ mà còn gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng về thị lực và sự phát triển toàn diện. Nếu không được điều trị kịp thời, biến chứng của lác mắt có thể dẫn đến nhiều ảnh hưởng nguy hiểm mà cha mẹ cần lưu ý. Bài viết này của Bệnh viện Quốc tế VinEyes sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về những tác động đó.

1. Suy giảm thị lực

Lác mắt ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng nhìn của cả hai mắt. Khi hai mắt không hoạt động cùng nhau một cách hài hòa, các tín hiệu hình ảnh gửi về não không đồng nhất, dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng về thị lực nếu không được điều trị sớm.

1.1. Mất khả năng nhìn đồng thời hai mắt (binocular vision)

Khả năng nhìn đồng thời hai mắt là yếu tố then chốt để não bộ có thể tạo ra một hình ảnh duy nhất và chuẩn xác từ hai mắt. Khi bị lác, mắt bị lệch hướng không thể truyền tín hiệu hình ảnh cùng với mắt thẳng, gây ra những biến chứng sau:

• Giảm khả năng cảm nhận chiều sâu: Khả năng nhìn lập thể (stereopsis) bị suy giảm khiến bệnh nhân khó ước lượng được khoảng cách chính xác giữa các vật thể. Điều này đặc biệt nguy hiểm trong các hoạt động hàng ngày như đi bộ, lái xe, và khi tham gia các hoạt động cần độ chính xác cao.
• Song thị (nhìn đôi): Người mắc lác mắt nặng có thể gặp tình trạng nhìn đôi khi cả hai mắt không phối hợp để tạo ra một hình ảnh duy nhất. Song thị làm giảm khả năng nhìn rõ và gây ra sự khó chịu kéo dài, đặc biệt trong các hoạt động nhìn gần như đọc sách, xem máy tính.

1.2. Tăng độ tật khúc xạ

Lác mắt không được điều trị có thể làm trầm trọng thêm các tật khúc xạ như cận thị, viễn thị hoặc loạn thị. Do mắt bị lệch không thể tập trung chính xác vào một điểm, người bệnh thường phải nheo mắt, căng mắt hoặc điều chỉnh đầu để nhìn rõ, dẫn đến tăng cường độ của tật khúc xạ theo thời gian. Điều này không chỉ gây suy giảm thị lực mà còn dẫn đến nhiều khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày.

2. Nhược thị (Amblyopia)

Nhược thị, hay còn gọi là “mắt lười”, là một trong những biến chứng phổ biến và nghiêm trọng nhất của lác mắt, đặc biệt ở trẻ em. Tình trạng này xảy ra khi mắt bị lác không được não bộ sử dụng, dẫn đến mất thị lực một cách từ từ và khó nhận biết.

2.1. Cơ chế dẫn đến nhược thị

Khi lác mắt, hình ảnh từ mắt bị lệch khác biệt hoàn toàn so với mắt thẳng. Để tránh sự rối loạn trong việc xử lý hình ảnh, não bộ sẽ dần “bỏ qua” tín hiệu từ mắt bị lác, tập trung vào mắt khỏe mạnh hơn. Quá trình này diễn ra âm thầm nhưng có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng:

• Mất khả năng sử dụng mắt lác: Do não “bỏ qua” tín hiệu từ mắt lác, mắt này không được hoạt động bình thường, dần dần trở nên yếu hơn, dẫn đến thị lực giảm sút rõ rệt, và thậm chí có thể không còn chức năng thị giác.
• Sự phát triển nhược thị theo thời gian: Nếu không được điều trị trong giai đoạn phát triển của trẻ (thường trước 7 tuổi), nhược thị sẽ trở thành vĩnh viễn, và mắt bị nhược thị sẽ không bao giờ đạt được khả năng nhìn tốt ngay cả khi được chỉnh lại bằng kính hoặc phẫu thuật sau này.

2.2. Nhược thị và những hậu quả lâu dài

• Mất thị lực vĩnh viễn: Khi đã hình thành nhược thị, mắt bị lác có thể mất thị lực hoàn toàn nếu không điều trị sớm. Điều này khiến trẻ mất khả năng nhìn hai mắt đồng thời, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.
• Khó phục hồi: Điều trị nhược thị rất khó khăn, đặc biệt ở người lớn. Trẻ em có khả năng hồi phục tốt hơn, nhưng với người trưởng thành, việc điều trị thường không mang lại kết quả tốt, làm cho vấn đề trở thành vĩnh viễn.

3. Ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và tinh thần của trẻ

Lác mắt không chỉ ảnh hưởng đến thị lực mà còn gây ra những tác động tiêu cực đến sự phát triển tổng thể của trẻ.

3.1. Khó khăn trong học tập và hoạt động hàng ngày

• Khả năng học tập bị suy giảm: Trẻ bị lác mắt thường gặp khó khăn khi đọc, viết và theo dõi bài giảng trên lớp. Trẻ có thể phải nheo mắt để nhìn rõ hơn hoặc cảm thấy mệt mỏi khi nhìn bảng hoặc sách trong thời gian dài, dẫn đến khả năng tiếp thu kém và kết quả học tập giảm sút.
• Giảm khả năng tham gia các hoạt động thể chất: Những hoạt động yêu cầu sự tập trung và phối hợp mắt, tay, chân như thể thao, đi xe đạp hoặc thậm chí chơi đồ chơi cũng trở nên khó khăn hơn đối với trẻ bị lác mắt. Trẻ thường cảm thấy bất tiện và dễ bỏ cuộc trước các hoạt động này, làm giảm sự phát triển về thể chất và khả năng vận động.

3.2. Tác động tâm lý và xã hội

• Sự tự ti và lo lắng: Trẻ em bị lác mắt dễ bị bạn bè trêu chọc hoặc cảm thấy khác biệt so với các bạn cùng trang lứa. Điều này có thể gây ra sự tự ti, lo lắng, và thậm chí là các vấn đề tâm lý nghiêm trọng như rối loạn lo âu hoặc trầm cảm.
• Cảm giác bị cô lập: Trẻ bị lác mắt thường ngại tham gia vào các hoạt động nhóm hoặc giao tiếp với người khác do cảm thấy mình kém hơn, dẫn đến tình trạng bị cô lập hoặc xa lánh trong xã hội.

4. Biến dạng thẩm mỹ lâu dài

Lác mắt rõ ràng gây ra sự mất cân đối về thẩm mỹ, đặc biệt là trong các trường hợp lác nặng, khi mắt lệch đi một hướng rõ ràng. Điều này không chỉ gây ra sự bất tiện về thị lực mà còn ảnh hưởng đến hình thức bên ngoài của người bệnh. Nếu không được điều trị, biến chứng này có thể trở nên nghiêm trọng hơn theo thời gian, làm tăng mức độ tự ti và giảm sự tự tin trong giao tiếp xã hội.

5. Ảnh hưởng đến sự nghiệp tương lai

Trong nhiều ngành nghề, yêu cầu thị lực hai mắt tốt là điều kiện cần thiết. Những công việc đòi hỏi sự chính xác và khả năng quan sát tốt như kỹ sư, bác sĩ, phi công, hoặc các công việc liên quan đến sử dụng máy móc, thao tác phức tạp, đều đòi hỏi thị lực hoàn hảo. Trẻ bị lác mắt nếu không được điều trị sẽ gặp nhiều hạn chế trong việc lựa chọn ngành nghề trong tương lai.

6. Tăng nguy cơ tai nạn

Khi khả năng định vị khoảng cách và nhận biết độ sâu bị suy giảm, người bị lác mắt sẽ dễ gặp tai nạn hơn, đặc biệt trong các tình huống như đi lại, lái xe, hoặc tham gia các hoạt động đòi hỏi khả năng quan sát. Những tai nạn này có thể gây ra chấn thương nghiêm trọng và ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể.

Kết luận: 

Điều trị lác mắt sớm không chỉ giúp cải thiện thẩm mỹ mà còn bảo vệ thị lực và sự phát triển toàn diện của trẻ. Nếu không được điều trị kịp thời, lác mắt có thể dẫn đến nhược thị, suy giảm thị lực vĩnh viễn, khó khăn trong học tập và sinh hoạt hàng ngày, ảnh hưởng đến tâm lý và cơ hội nghề nghiệp trong tương lai. Để tránh những biến chứng này, việc phát hiện và can thiệp điều trị sớm là điều vô cùng quan trọng.

Các phương pháp điều trị lác mắt hiện nay bao gồm đeo kính, sử dụng băng che mắt, hoặc phẫu thuật điều chỉnh cơ mắt. Tùy thuộc vào tình trạng cụ thể, bác sĩ sẽ đưa ra giải pháp điều trị phù hợp, đảm bảo phục hồi tối ưu chức năng thị giác cho trẻ.